De Europese Commissie heeft vandaag het eerste EU-brede verslag over de rechtsstaat gepubliceerd. In België worden, net als in veel andere lidstaten, hoge normen gehanteerd op vlak van de rechtsstaat, maar er blijven grote uitdagingen bestaan.
Het verslag over de rechtsstaat is een nieuw instrument voor preventie en maakt deel uit van het nieuwe jaarlijkse Europese mechanisme voor de bescherming van de rechtsstaat. Het heeft tot doel de belangrijkste - positieve en negatieve - ontwikkelingen in de EU als geheel en de specifieke situatie in elke lidstaat te onderzoeken.
Het doel ervan is mogelijke problemen met betrekking tot de rechtsstaat, evenals goede praktijken, in een zo vroeg mogelijk stadium op te sporen. Het is geen sanctiemechanisme. Het verslag richt zich met name op vier belangrijke gebieden: rechtsstelsels, kaders voor corruptiebestrijding, pluralisme en de vrijheid van de media en andere institutionele kwesties in verband met het machtsevenwicht. Het bestaat uit een algemeen verslag en 27 landenhoofdstukken met de specifieke beoordeling voor elke lidstaat.
De rechtsstaat in België: belangrijkste conclusies
Het Belgische rechtssysteem heeft sinds enkele jaren hervormingen doorgevoerd met betrekking tot de digitalisering en het beheer van de middelen door het gerechtelijk apparaat, maar deze zijn nog steeds niet volledig uitgerold. Er zijn verschillende initiatieven genomen om de kwaliteit en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te bevorderen, met name wat betreft gerechtskosten, het systeem van plaatsvervangende rechters en de onderzoeksbevoegdheden van de Hoge Raad van Justitie. Er is een hervorming van de klachtenprocedure met betrekking tot het functioneren van de rechterlijke macht aan de gang, evenals een initiatief om het gebruik van duidelijke taal in rechterlijke beslissingen te bevorderen. De beschikbaarheid van voldoende personeel en financiële middelen is een uitdaging voor het gerechtelijk apparaat en het niveau van de digitalisering moet nog worden verbeterd. In dit verband is het gebrek aan betrouwbare en consistente gegevens over de efficiëntie van het gerechtelijk apparaat belangrijk en betreurenswaardig.
België beschikt over een juridisch en institutioneel kader voor de bestrijding van corruptie dat grotendeels is ingevoerd. Hoewel er geen strategie of instelling is die de bestrijding van corruptie op alle niveaus van de overheid coördineert, houdt een gespecialiseerd anticorruptie-orgaan toezicht op corruptieonderzoeken en adviseert een federaal ethisch comité ambtenaren over integriteitskwesties. Er bestaat een reeks wetgevende maatregelen om corruptie te voorkomen, waaronder rapportagesystemen en gedragscodes voor ambtenaren, maar deze maatregelen hebben geleid tot een gefragmenteerd kader op verschillende bestuursniveaus. Hoewel er enkele regels zijn voor parlementsleden en hogere uitvoerende functies, blijven er tekortkomingen bestaan. Er zijn momenteel geen algemene regels voor de bescherming van klokkenluiders in België.
België beschikt over een solide juridisch en institutioneel kader voor het pluralisme in de media. Onafhankelijke regelgevende instanties voor de audiovisuele media spelen een belangrijke rol bij het waarborgen van de transparantie van de eigendom van de media en de raden voor journalistiek zijn zeer actief in hun respectieve gemeenschappen. De onafhankelijkheid van de media wordt gerespecteerd en het journalistieke beroep wordt voldoende beschermd, onder meer door de wet op de bescherming van journalistieke bronnen. Gevallen van intimidatie, bedreigingen of aanvallen op journalisten zijn relatief zeldzaam. De toegang tot informatie die in het bezit is van de overheid kan worden verbeterd. Bovendien is de toereikendheid van de middelen waarover de regelgevende instanties van de Franse en Duitstalige Gemeenschappen beschikken, een bron van zorg.
Het proces voor het vaststellen van wetgeving omvat een gevestigde praktijk van het uitvoeren van effectbeoordelingen en het raadplegen van belanghebbenden op verschillende niveaus van de overheid. Het Constitutioneel Hof en andere onafhankelijke instellingen, waaronder ombudsmannen op verschillende bestuursniveaus, spelen een belangrijke rol bij de verdediging van de mensenrechten. Er wordt een nieuwe federale mensenrechteninstelling opgericht, die naar verwachting de bescherming van de mensenrechten verder zal versterken. De Raad van State draagt bij aan het waarborgen van de kwaliteit van de wetgeving, hoewel hij bij zijn werkzaamheden voor bepaalde uitdagingen staat. Na de goedkeuring van een wet in 2019 hebben maatschappelijke organisaties meer mogelijkheden gekregen om voor hun belangen op te komen.
Lees het volledige hoofdstuk voor België
Meer informatie
Bijzonderheden
- Datum publicatie
- 30 september 2020