Over het geheel genomen zijn er in de lidstaten veel positieve ontwikkelingen. Zo wordt een aantal van de problemen aangepakt die in het verslag van 2020 zijn vastgesteld. Er blijft echter ook bezorgdheid bestaan. Over sommige landen is die zelfs toegenomen, vooral wat betreft de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de situatie van de media. In het verslag wordt ook onderstreept dat de nationale systemen tijdens de COVID-19-pandemie zeer veerkrachtig zijn gebleken. De pandemie heeft ook duidelijk gemaakt dat het belangrijk is om een systeem van checks-and-balances in stand te houden en de rechtsstaat te handhaven.
Verslag over de rechtsstaat 2021 - Landenhoofdstuk over België
De hervormingen van de Belgische justitie op het gebied van digitalisering en autonoom middelenbeheer door de rechterlijke macht gaan nog steeds door, hoewel het afgelopen jaar weinig vooruitgang is geboekt. Wat digitalisering betreft, zijn er voor de komende jaren uitgebreide en ambitieuze initiatieven gepland. Volgens de planning zou de overdracht van de bevoegdheden voor autonoom middelenbeheer aan de rechterlijke macht in 2024 voltooid moeten zijn en er zal een instrument voor het meten van de werklast worden opgezet. De Hoge Raad voor de Justitie is maatregelen blijven nemen om de werking van justitie te verbeteren, met name via aanbevelingen inzake gerechtelijke onderzoeken met betrekking tot rechtshandhavingsautoriteiten, het bevorderen van het integriteitskader voor rechters en het aannemen van standaardformulieren om de jaarlijkse verslaglegging door gerechtelijke instanties te verbeteren. De beschikbaarheid van voldoende personele en financiële middelen blijft een uitdaging en er lopen initiatieven om de situatie te verbeteren. Inspanningen om de efficiëntie van justitie te verbeteren, worden belemmerd door het aanhoudende gebrek aan consistente, betrouwbare en uniforme justitiële gegevens. De bijzonder lange vertragingen bij sommige hoven van beroep geven aanleiding tot bezorgdheid.
Over het algemeen zijn er maatregelen ingevoerd om corruptie te voorkomen. Er blijven echter tekortkomingen bestaan met betrekking tot het voorkomen van belangenconflicten voor ministers en hun adviseurs, de transparantie van de vermogensaangifte en lobbyactiviteiten. De COVID-19-pandemie heeft een negatief effect gehad op het onderzoek naar corruptie. De coördinatie van preventieve corruptiebestrijdingsmaatregelen is in handen van verschillende netwerken en samenwerkingsplatforms op federaal niveau. Het akkoord om de begroting van de rechterlijke macht, de federale politie en de veiligheidsdiensten te verhogen, is een positief element dat naar verwachting de strijd tegen corruptie zal versterken. Er zijn besprekingen gaande om eventuele nieuwe regels ter versterking van het corruptiebestrijdingskader voor te stellen. Er is geen alomvattende regelgeving voor de bescherming van klokkenluiders ingevoerd.
De geactualiseerde mediawetten hebben de onafhankelijkheid van de mediaregulatoren verder versterkt, met name door invoering van de eis dat een besluit om het hoofd van de regulator of leden van het collegiale orgaan van de regulator te ontslaan, naar behoren moet worden gemotiveerd. De regulatoren hebben ook extra middelen gekregen om nieuwe taken uit te voeren. De regionale autoriteiten hebben mediaspecifieke maatregelen, onder meer in de vorm van noodsteunfondsen, genomen om de gevolgen van de COVID-19-pandemie te verzachten. Ondanks een robuust kader voor de bescherming van journalisten was een aantal onder hen, met name vrouwelijke journalisten en journalisten die tot etnische minderheden behoren, het doelwit van bedreigingen en aanvallen, vooral online.
Voor de afdeling Wetgeving van de Raad van State blijft het problematisch het haar opgedragen toezicht op de kwaliteit van de wetgeving op doeltreffende wijze uit te oefenen. Het Hof van beroep concludeerde dat de COVID-19-maatregelen een correcte wettelijke basis hadden, waardoor een vonnis in eerste aanleg werd vernietigd. Er is een pandemiewet aangenomen om te zorgen voor een nieuwe wettelijke basis voor noodmaatregelen in geval van een pandemie. Het nieuwe Federaal Instituut voor de rechten van de mens is opgericht en is inmiddels operationeel, met een mandaat om de mensenrechten op federaal niveau te beschermen en te bevorderen. In het kader van de voorbereiding van een toekomstige staatshervorming heeft de regering een brede raadpleging van de burgers aangekondigd. Het maatschappelijk middenveld wordt betrokken bij regeringsinitiatieven, hoewel er enige bezorgdheid over de financiering is geuit.
Volgende stappen
De goedkeuring van het verslag over de rechtsstaat 2021 markeert het begin van een nieuwe cyclus van dialoog en toezicht. De Commissie verzoekt de Raad en het Europees Parlement om op basis van dit verslag algemene en landspecifieke debatten te voeren en roept de nationale parlementen en andere belangrijke actoren op de nationale debatten te blijven intensiveren. De Commissie verzoekt de lidstaten de problemen die in het verslag worden aangekaart, op doeltreffende wijze aan te pakken en staat klaar om hen daarbij te helpen.
Meer info
Verslag over de rechtsstaat 2021 — de situatie op het gebied van de rechtsstaat in de Europese Unie
Verslag over de rechtsstaat 2021 — hoofdstukken per land
Verslag over de rechtsstaat 2021 — vragen & antwoorden (in het Engels)
Bijzonderheden
- Datum publicatie
- 22 juli 2021