Europese Commissie stelt pistes voor om huidig functioneren van de EU aan te passen aan toekomstige uitbreiding

De Europese Unie is vandaag de grootste geïntegreerde markt ter wereld. Zij is ook een welvarende economische zone die handels- en financiële transacties van zowel lidstaten als kandidaat-lidstaten stimuleert en zo haar rol in de wereld versterkt. Een grote(re) Europese Unie biedt dus een aanzienlijk politiek en economisch potentieel. Om deze kansen ten volle te benutten, is het van cruciaal belang dat de Unie nu bekijkt welke hervormingen op vlak van beleid, begroting en governance nodig zijn om verdere uitbreiding mogelijk en werkbaar te maken – zonder daarbij de kernwaarden uit het oog te verliezen.

De huidige geopolitieke context, die wordt gekenmerkt door instabiliteit, dwingt de EU ertoe haar interne beleid aan te passen om de nieuwe uitdagingen te kunnen aangaan. Veiligheid, defensie, afstemming van het buitenlands beleid ten aanzien van strategische concurrenten zoals China en Rusland, maar ook de EU-begroting, de besluitvorming en het landbouwbeleid (GLB) behoren tot de belangrijkste uitdagingen waar de EU bij deze uitbreidingen voor staat.

Het is noodzakelijk om in een EU met 27 lidstaten het uitbreidingsbeleid aan te passen aan de komst van nieuwe lidstaten en daarbij de nodige lessen te trekken uit eerdere uitbreidingen. Daarom wil de Europese Commissie nu bij het EU-toetredingsproces de klemtoon leggen op de geleidelijke integratie van de kandidaat-lidstaten. Deze integratie heeft vier zwaartepunten – beleid, economie/begroting, democratie en governance –, met deze krachtlijnen:

• Het eerbiedigen en bevorderen van democratische EU-waarden: De eerbiediging van de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten van de EU dienen als leidraad voor de transformatie van kandidaat-lidstaten bij de uitbreiding. De Europese Commissie wil zich vandaag dan ook inspannen om haar mechanismen te versterken die voor een consistente toepassing van deze beginselen in de hele Unie moeten zorgen, los van het toetredingsproces.
• Het aanpassen en consolideren van economisch EU-beleid om de voordelen te maximaliseren die uitbreidingen met zich meebrengen voor de eengemaakte markt:
  • Om de economische en politieke kansen van de verschillende uitbreidingsgolven te maximaliseren, wil de Commissie een aantal beleidsdomeinen verbeteren, zoals fysieke connectiviteit tussen landen, om zo de logistieke kosten te verlagen en handelsstromen te bevorderen – in het belang van zowel consumenten als bedrijven.
  • Ook wil de Commissie in het kader van de uitbreidingsprocedures blijven vasthouden aan haar klimaat- en milieuverbintenissen door de bijdrage van kandidaat-lidstaten aan de energietransitie te benutten.
  • Een andere verbetering: de Commissie verbindt zich ertoe haar gemeenschappelijk landbouwbeleid te versterken om een duurzaam en concurrerend agrovoedingsmodel te bevorderen, zonder de behoeften van de landbouwers en de diversiteit van de landbouwmodellen uit het oog te verliezen. Zij wil er ook op toezien dat (potentiële) kandidaat-lidstaten deze wetgeving kunnen toepassen.
  • Daarnaast wil de Commissie de governance van het economische, sociale en territoriale convergentiebeleid in het kader van de uitbreidingen verbeteren door bestaande lacunes in de wetgeving op te vullen.
  • Ten slotte streeft de Commissie ernaar de samenhang van haar interne beleid te versterken om er, ondanks de aanvankelijke verscheidenheid aan belangen en agenda’s die een uitgebreide Unie met zich meebrengt, voor te zorgen dat de besluitvorming eensgezind en doeltreffend verloopt.
• De kosten van de voorbereiding in verband met hervormingen van het uitbreidingsbeleid beter integreren in de komende begroting: Bij het overleg over de volgende EU-begroting zal voortaan, naast de aanpassing van de pretoetredingsinstrumenten, rekening worden gehouden met de vaak lange, complexe en moeizame EU-toetredingsonderhandelingen.
• Versterken van EU-governancemechanismen: Tot slot wil de Commissie de EU-governance in het kader van de uitbreidingen verbeteren door de huidige Verdragen te optimaliseren, en met name bepaalde mechanismen zoals “overbruggingsclausules”, die voor een flexibelere besluitvorming kunnen zorgen.

Achtergrond

Sinds 1957 hebben er al zeven succesvolle uitbreidingen plaatsgevonden, waardoor de EU kon groeien van 6 naar 27 landen. Dankzij een grondige voorbereiding en gerichte bijstand heeft de EU telkens haar beleid aangepast vóór de toetreding van deze nieuwe leden. Deze voorbereiding, in combinatie met een op merite gebaseerd toetredingsproces en een duurzaam politiek engagement, was dus van essentieel belang voor het welslagen van deze toetredingen.

In 2022 kreeg het EU-uitbreidingsbeleid een sterkere geopolitieke dimensie toen Oekraïne, Moldavië en Georgië een aanvraag om toetreding tot de EU indienden. Deze ontwikkelingen hebben de noodzaak van een herziening van het EU-uitbreidingsbeleid versneld. Dat moet de uitgebreide Unie van morgen doeltreffend voorbereiden en van deze uitbreiding een katalysator voor vooruitgang maken.

Meer info

• Persbericht