De rechtsstaat maakt integraal deel uit van de identiteit van de Europese Unie. Dat wordt eveneens bevestigd door de resultaten van de Speciale Eurobarometer over dit thema, die vandaag gepubliceerd werd. Meer dan 7 op de 10 EU-burgers (EU27: 72%; BE: 80%) zijn van mening dat de EU een belangrijke rol speelt in het handhaven van de rechtsstaat in hun land. 89% van de Belgen vindt het belangrijk dat alle EU-lidstaten de fundamentele waarden van de EU respecteren, met inbegrip van de grondrechten, de rechtsstaat en de democratie.
Net als de voorbije jaren geeft het verslag een overzicht weer van de situatie in de EU en in iedere lidstaat afzonderlijk. De nadruk ligt steeds op vier hoofdthema's: de hervorming van nationale rechtsstelsels, corruptiebestrijding, mediavrijheid en -pluralisme, en institutionele controlemechanismen. Het verslag bevat ook specifieke aanbevelingen voor het komende jaar, gericht aan alle EU-lidstaten.
Nieuwigheden voor 2024: het verslag bevat dit jaar hoofdstukken voor maar liefst vier uitbreidingslanden – Albanië, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië – om hun hervormingsinspanningen te ondersteunen en de autoriteiten te helpen verdere vooruitgang te boeken in het toetredingsproces.
Belangrijkste conclusies en aanbevelingen
Binnen de Europese Unie
Over het algemeen geeft het verslag een positieve trend weer. Sinds de eerste publicatie in 2020 is het document weliswaar een drijvende kracht achter de positieve hervormingen geworden: twee derde van de aanbevelingen (68%) uit 2023, zijn volledig of gedeeltelijk in de praktijk gebracht. Anderzijds blijven er zich problemen voordoen met betrekking tot de rechtsstaat in sommige landen, in andere gaat ze er zelfs op achteruit. Deze uitdagingen komen aan bod in het onderdeel ‘aanbevelingen’ van het verslag van dit jaar.
Belangrijkste aanbevelingen voor België in 2024
De Commissie is tevreden over de inspanningen die België al heeft geleverd sinds het laatste verslag, zoals de digitalisering van het rechtssysteem. De hervormingen tot nu toe volstaan echter niet, daarom beveelt de Commissie ons land aan om zijn inspanningen in 2024 voort te zetten, om:
- Het gebrek aan structurele middelen in het gerechtelijk apparaat te verhelpen, rekening houdend met de Europese normen op dit gebied;
- De efficiëntie van justitie te verbeteren, en in het bijzonder de duur van procedures te verkorten, op basis van uitgebreide statistische data;
- De regels die de integriteit van de overheidsdiensten garanderen, versterken (de Commissie heeft geen vooruitgang vastgesteld op dit vlak sinds haar aanbeveling van 2023). Dat geldt in het bijzonder voor geschenken en voordelen die aan parlementsleden worden toegekend, of voor ‘draaideurpolitiek’ (de overstap maken van de publieke naar de private sector);
- De hervorming van de wetgeving rond lobbyen voltrekken, door een wetgevingskader te bepalen, met inbegrip van een transparantieregister;
- Het kader voor de toegang tot officiële documenten versterken door de aanvraag- en beroepsprocedures te verbeteren en rekening te houden met de Europese normen op dit gebied;
- Maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat overheidsinstanties de definitieve beslissingen van nationale rechtbanken en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens respecteren.
Volgende stappen
De Commissie nodigt het Europees Parlement en de Raad nu uit om het debat voort te zetten op basis van dit verslag en de aanbevelingen. Zij roept ook de nationale parlementen, het maatschappelijk middenveld en andere belanghebbenden op om de dialoog over de rechtsstaat zowel op nationaal als op Europees niveau voort te zetten, met een grotere betrokkenheid van de burgers. Ten slotte staat de Commissie klaar om de lidstaten bij te staan in hun inspanningen om de aanbevelingen verder uit te voeren.
Meer info
Bijzonderheden
- Datum publicatie
- 24 juli 2024
- Auteur
- Vertegenwoordiging in België