Rechten van slachtoffers: nieuwe strategie om slachtoffers mondiger te maken

Hoewel de EU reeds beschikt over een solide reeks regels voor de rechten van slachtoffers, kunnen slachtoffers van misdrijven hun EU-rechten nog altijd niet ten volle uitoefenen.

De Europese Commissie heeft vandaag haar allereerste EU-strategie voor de rechten van slachtoffers gepresenteerd die ervoor moet zorgen dat alle slachtoffers van misdrijven hun rechten ten volle kunnen uitoefenen, waar in de EU het misdrijf ook plaatsvond.

De strategie omvat een aantal acties voor de komende vijf jaar, met een tweevoudige doelstelling: slachtoffers in staat te stellen misdrijven te melden, schadeloosstelling te vragen en uiteindelijk te herstellen van de gevolgen van misdrijven, en samen te werken met alle betrokkenen bij slachtofferrechten. Gezien de recente COVID-19-uitbraak en de daaropvolgende lockdownmaatregelen, die een toename van huiselijk geweld, seksueel misbruik van kinderen, cybercriminaliteit en racistische en xenofobe haatmisdrijven tot gevolg hadden, is het van bijzonder belang dat het kader voor de ondersteuning en de bescherming van slachtoffers ook in crisissituaties veerkrachtig is.

“Een Unie van gelijkheid die haar burgers beschermt, moet zorgen voor de nodige ondersteuning, bescherming en niet-discriminerende toegang tot de rechter voor alle slachtoffers van misdrijven. Dat is wat wij willen bereiken met de nieuwe strategie, in samenwerking met de lidstaten en het maatschappelijk middenveld.” Didier Reynders, commissaris voor Justitie

Hoewel de EU reeds beschikt over een solide reeks regels voor de rechten van slachtoffers, kunnen slachtoffers van misdrijven hun EU-rechten nog altijd niet ten volle uitoefenen. Het uitgangspunt moet zijn dat de EU-regels beter worden toegepast in de praktijk. Waar nodig zal de Commissie tegen 2022 met voorstellen komen om die regels verder te versterken. De nieuwe strategie die vandaag is gepresenteerd, voorziet in een aantal maatregelen met vijf hoofdprioriteiten:

effectief communiceren met slachtoffers en hun een veilige omgeving bieden om misdrijven te melden

Nog al te vaak zijn slachtoffers niet op de hoogte van hun rechten of zijn ze bang het misdrijf te melden uit schrik voor de dader of voor negatieve gevolgen. De Commissie zal onder andere een EU-campagne rond slachtofferrechten lanceren en gespecialiseerde ondersteuning en bescherming bevorderen voor slachtoffers met specifieke behoeften. De Commissie zal ook blijven toezien op de uitvoering van de toepasselijke EU-regels, met inbegrip van de bepalingen van de richtlijn slachtofferrechten.

de meest kwetsbare slachtoffers beter ondersteunen en beschermen

Alle slachtoffers zijn kwetsbaar en sommige zijn nog kwetsbaarder dan andere: kinderen, ouderen, slachtoffers van gendergerelateerd geweld, racistische of homofobe haatmisdrijven, slachtoffers van terrorisme en slachtoffers met een handicap. De Commissie zal zich beraden over een verdere versterking van de bescherming van slachtoffers door de invoering van minimumnormen voor de fysieke bescherming van slachtoffers. De lidstaten moeten gespecialiseerde hulpdiensten opzetten voor de meest kwetsbare slachtoffers, zoals opvanghuizen voor kinderen, gezinnen en LGBT+.

de toegang van slachtoffers tot schadevergoeding vergemakkelijken

In veel lidstaten is de toegang van slachtoffers tot schadeloosstelling vatbaar voor verbetering. In het kader van de strategie zal de Commissie de EU-wetgeving inzake schadeloosstelling, met inbegrip van schadeloosstelling door de staat, en het kaderbesluit inzake wederzijdse erkenning van geldelijke sancties monitoren en evalueren. Zo nodig zal de Commissie maatregelen voorstellen om dit kader tegen 2022 aan te vullen.

samenwerking en coördinatie tussen betrokkenen bij slachtofferrechten versterken

Met het oog op een meer horizontale aanpak van slachtofferrechten op EU-niveau zal de Commissie een platform voor slachtofferrechten opzetten dat alle betrokkenen samenbrengt. Op nationaal niveau moeten de lidstaten nationale strategieën voor slachtofferrechten opzetten. Een coördinator van de Commissie voor slachtofferrechten zal voorts zorgen voor samenhang en doeltreffendheid van de verschillende acties rond slachtofferrechten.

de internationale dimensie van slachtofferrechten versterken

Met haar onlangs aangenomen actieplan inzake mensenrechten en democratie bevestigt de EU dat zij mensenrechten wereldwijd zal bevorderen, beschermen en naleven. De EU en de lidstaten zullen samenwerken met en binnen de Verenigde Naties en de Raad van Europa om de rechten van slachtoffers in de EU te bevorderen in partnerlanden en beste praktijken uit te wisselen. De EU zal nauw blijven samenwerken met de kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten om de rechten van slachtoffers te versterken en steun te verlenen aan acties voor capaciteitsopbouw voor prioritaire partnerlanden in verband met steun voor slachtoffers van terrorisme.

Achtergrond

Jaarlijks worden miljoenen mensen in de Europese Unie het slachtoffer van een misdrijf. In 2017 waren ongeveer 15 miljoen mensen het slachtoffer van ernstige strafbare feiten zoals doodslag, seksueel misbruik van kinderen of kidnapping. Het aantal slachtoffers van gendergerelateerd geweld in de EU is alarmerend hoog: 1 op de 3 vrouwen (33 %) heeft te maken gehad met fysiek en/of seksueel geweld vanaf de leeftijd van 15 jaar. Slechts ongeveer een derde van de vrouwen die fysiek of seksueel worden misbruikt, meestal door hun partner of naaste familieleden, stapt naar de autoriteiten. Tijdens de lockdown van de samenleving in verband met de COVID-19-pandemie was er een toename van huiselijk geweld, seksueel misbruik van kinderen en cybercriminaliteit, alsook van racistische en xenofobe haatmisdrijven.

Hoewel de EU over een solide reeks regels beschikt, is het volledige potentieel van die instrumenten nog niet bereikt. Dit heeft vooral te maken met de onvolledige omzetting en/of een verkeerde uitvoering van de EU-regels in de nationale rechtsorde. De Commissie zal de instrumenten van de EU en de mogelijke zwakke punten daarvan blijven evalueren en waar nodig tegen 2022 met wetgevingsvoorstellen komen om de rechten van slachtoffers verder te versterken.

De uitvoering van deze strategie zal regelmatig worden gemonitord, met name via regelmatige bijeenkomsten van het platform voor slachtofferrechten, om een update te geven over de acties die onder de verantwoordelijkheid van de verschillende actoren vallen. Daarnaast zal de Commissie de balans opmaken van de acties in het kader van de strategie halverwege de looptijd ervan, en ze zo nodig bijwerken.

Meer informatie

Bijzonderheden

Datum publicatie: 24 juni 2020