Een jaar geleden, eind maart 2022, verloren de Russische strijdkrachten de slag om Kiev, die begon met een luchtaanval in de vroege uren van 24 februari 2022. Dapper Oekraïens verzet dwong de Russische troepen zich terug te trekken uit de stad Bucha als onderdeel van een bredere terugtocht uit de hoofdstad. Onmiddellijk doken berichten op over lijken in de straten. Velen waren Oekraïense burgers die bij executies waren gedood, met de handen op de rug gebonden. Macabere foto's vergezelden de verslagen van lokale ooggetuigen. Sinds het bloedbad is uit meerdere onderzoeken, waaronder een gedetailleerd VN-rapport, gebleken dat Rusland schuldig is aan de aanvallen.
Hier onderzoeken we wat er na de moorden gebeurde. Welke tactieken gebruikte het Kremlin uit zijn draaiboek om de wereld in verwarring te brengen, de verantwoordelijkheid te ontlopen en de gevolgen van de werkelijk afschuwelijke misdaden te minimaliseren?
Gebruik het Kremlin draaiboek: throwback naar MH-17.
Wat er gebeurde was het standaardgedrag van het Kremlin wanneer het op heterdaad betrapt wordt. Ontkennen, ontkennen, ontkennen. Geef anderen de schuld. De inzet verhogen met verhalen die grenzen aan gekke fantasieën. Nooit verontschuldigen. Nooit toegeven. Nooit berouw tonen. Nooit de individuele agenten op de grond verantwoordelijk stellen. Verzin in plaats daarvan dingen. Na verloop van tijd hebben pro-Russische propagandisten zwakke leugens gebruikt om een uitgebreide architectuur van transparante onwaarheden op te bouwen.
Het schoolvoorbeeld zijn de talloze leugens die werden verspreid na het neerhalen van MH-17, een Maleisisch vliegtuig dat op 17 juli 2014 door Russische troepen werd vernietigd en waarbij alle 298 inzittenden omkwamen. Hetzelfde geldt voor de pogingen van Moskou om de zaak in de doofpot te stoppen na de gruwelijke aanvallen op Mariupol in het voorjaar van 2022. Zie ons verslag hier.
Roep het van de daken
De eerste verhalen van het Kremlin over Bucha waren vaak tegenstrijdig, slordig en roekeloos, zelfs. Het doel was waarschijnlijk zoveel mogelijk lawaai te maken om de aandacht af te leiden van de gruwel van de opkomende realiteit in de stad, die net ten noordwesten van het centrum van Kiev ligt.
In april-mei 2022 beweerden pro-Kremlin-kanalen dat Oekraïne het bloedbad in scène had gezet. Maar commentatoren in de staatsmedia beweerden ook dat Washington, Londen en Brussel het in scène hadden gezet. Of de directeur van een Oekraïense muziekzender was de dader.
Volgens Russische functionarissen, staatsmedia en belangrijke propagandisten (zie link hier) was het bloedbad, wie het ook deed, net zo nep als westerse beschuldigingen over de aanvallen met chemische wapens van de Syrische president Bashar Assad. Net zo nep als Srebrenica, in scène gezet, zonder bewijs of gewoon een gruwelijke leugen. Ontkennen, ontkennen, ontkennen.
Kort daarna begonnen outlets een remake van MH-17 verhalen te verspreiden, waarbij bizarre, vermeende 'technische details' werden verzonnen om de illusie van inside expert kennis te creëren. Nu werd beweerd dat het gebrek aan bloed en lijkstijfheid van de lichamen aantoonde dat de slachtoffers van het bloedbad waren gedood nadat de Russen op 30 maart waren vertrokken. Nog wilder: de lichamen leefden nog. Naar verluidt waren de lijken acteurs die voor de fotografen op straat werden gelegd omdat ze leken te bewegen. Of de doodgewaande lichamen waren die van pro-Russische Oekraïners die door Oekraïense strijdkrachten bij het binnentrekken van de stad werden gedood, door executie of misschien door artillerievuur.
Maar de lichamen kunnen ook hebben toebehoord aan pro-Russische 'collaborateurs' die de Oekraïense nazi's enige tijd tevoren hadden gedood. Misschien deponeerden de nazi's de lichamen in een bos bij Irpin en vervoerden ze later naar Bucha om zich voor te doen als door Rusland gedode Oekraïense burgers. In de war? Weet je niet wie je kunt vertrouwen? Wie weet het wel?
Tot ziens gekke verhalen, hallo samenzwering!
Het ding met desinformatie is dat meerdere verhalen, zelfs als ze elkaar tegenspreken, het gevoel van verwarring of ongeloof in één ware, goed onderzochte en gedocumenteerde verklaring versterken. De menselijke geest is nieuwsgierig en wordt aangetrokken door schandalen en geruchten, op zoek naar antwoorden op het onverklaarbare. Dus blijft de bedreven manipulator elementen toevoegen die de aandacht trekken en afleiden van de waarheid. Het verschijnen van verschuivende en botsende verhalen is niet toevallig, maar bedoeld.
Vaak boren zulke verhalen het universum van complottheorieën aan. Dat opent de poorten voor degenen die zoeken naar de diepere, verborgen redenen achter problemen en conflicten. Samenzwering is ingebouwd in de botten van veel pro-Kremlin manipulatie over de meeste politieke onderwerpen. Duik in de meer dan 1700 voorbeelden in onze database om het samenzweringsuniversum te onderzoeken.
Tot april 2022 gaven pro-Kremlin-kanalen ook redenen waarom Oekraïne zo'n gruwelijke nepvoorstelling met acteurs of lijken zou opvoeren. Misschien wilden ze een op handen zijnde doorbraak in de onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne laten ontsporen? Of nieuwe sancties tegen Rusland rechtvaardigen? Of de aandacht afleiden van beelden van Oekraïners die Russische krijgsgevangenen martelen? Of van door de VS gefinancierde militaire biolaboratoria in Oekraïne? Er moet hier een rat zitten!
Leugens, verdomde leugens en hun nakomelingen
Russische desinformatiebureaus zonden deze eerste generatie verhalen uit in april en begin mei 2022, en maakten er later een verhaal van waarin werd beweerd dat Rusland niet in staat was een oorlogsmisdaad te begaan. Daarom was het bewijs van andere misdaden ook nep. Het idee van een 'nep-Boecha' werd een sjabloon voor het in diskrediet brengen van alle door Russische troepen begane wreedheden.
Het klinkt misschien pervers, maar er bestaat een zekere aanspraak op 'het bezitten van het ware verhaal van Bucha'. Hierdoor gaan Russische top-propagandisten, zoals Vladimir Solovjov en anderen, in het offensief en noemen ze Bucha proactief. Bij deze tactiek worden critici die Bucha of andere wreedheden vermelden, bestempeld als 'Russofoben' - ook een klassieke truc uit het draaiboek van het Kremlin.
Zo zouden Russische raketten op 27 juni een winkelcentrum in de Oekraïense stad Kremenchuk hebben getroffen. Pro-Kremlin media deden berichten over de aanval af als een Oekraïense "provocatie vergelijkbaar met Bucha". In augustus beweerde een commentator dat het Westen Rusland bestrijdt via "psy-ops", waaronder het geënsceneerde "bloedbad van Bucha".
In september lanceerde Oekraïne vanuit Kharkiv een tegenoffensief waarbij snel door Rusland bezette gebieden werden bevrijd. Moskou had moeite uit te leggen hoe en waarom, maar al snel doken berichten op over massagraven die in de buurt van de bevrijde stad Izyum waren ontdekt. Sommige gevonden lichamen vertoonden tekenen van marteling. Traditiegetrouw deden Russische propagandisten deze berichten af als 'Bucha 2.0'. Wij hebben een ontkrachting van de beweringen gepubliceerd.
Terugtrekking = gebaar van goede wil en wie zei moorden?
Begin 2023 debuteerde een ander verhaal. Dit verhaal is vooral gericht op Spaanstaligen in Latijns-Amerika en Franstaligen in Afrika en is een opgeschoonde herhaling van zijn voorgangers, maar met minder tegenstrijdigheden. De leugens zijn ook schandaliger.
Het verhaal beweert met een bijna indrukwekkende leugenachtigheid dat Russische soldaten niet uit Bucha zijn verdreven, maar de stad hebben verlaten als "een gebaar van goede wil van Moskou". Het beweert ook dat de Oekraïense autoriteiten geen "gedetailleerde en geverifieerde" forensische rapporten over de burgerdoden hebben verstrekt, ondanks de vele rapporten die forensische teams hebben geschreven of aan het schrijven zijn.
Een verraderlijk verleden maakt de weg vrij voor meer leugens
Jarenlang, zo niet decennialang, heeft de pro-Kremlin desinformatie haar publiek, in binnen- en buitenland, voorbereid op de beschuldiging dat Rusland nooit schuld draagt, maar altijd het slachtoffer is van intrigerende Russofoben die proberen haar volk te schaden, haar geschiedenis te besmeuren en haar staat te vernietigen.
De volgende keer dat een gruweldaad wordt ontdekt, wees dan klaar voor de storm van desinformatie, maar blijf kalm en verwerp de nieuwspraak van het Kremlin. Denk aan Bucha.
(Bekijk een kort visueel verslag hier.)
Vertaling van The Bucha massacre: mapping a year of Kremlin denial door EUvsDisinfo
Meer informatie
Bijzonderheden
- Datum publicatie
- 31 maart 2023
- Auteur
- Vertegenwoordiging in België